Stolpen versiersels

Stolpenversiersels
Stolpen, je hebt ze in alle soorten en maten. Van simpel tot ‘stads’. Van origine is de stolp sober, zoals u in de tekening van de eerste stolp kunt zien die rond 1500 gebouwd werd*. Het is interessant om te zien dat in de loop der eeuwen de boerderij steeds meer ‘aangekleed’ werd met versieringen. Veel inspiratie voor de versieringen werd gehaald uit het Verre Oosten, waar exact dezelfde versieringen werden teruggevonden op en aan paleizen, maar ook bij eenvoudige woningen. Ook stadse invloeden waren van belang bij het uiterlijk van de stolp. Een mooi voorbeeld is boerderij De Eenhoorn in Midden Beemster die in 1682 werd gebouwd door een heer uit Amsterdam. Hij gebruikte de boerderij in de zomer als buitenverblijf en sliep dan aan de voorzijde van de stolp. De boer en zijn gezin woonde achterin de stolp, in het houten gedeelte. De voorzijde heeft een stadse topgevel en een symmetrische indeling. Op de top staat een stenen eenhoorn, een prachtig detail.

Daklijsten en makelaars
Als we weer teruggaan naar het originele simpele ontwerp van de stolp uit 1500 dan zien we dat één van de eerste toevoegingen de houten daklijsten zijn. Dit is een karakteristiek kenmerk van de West-Friese architectuur. Bij de rijkere woningen kreeg de dakrand een verfijning, met bijvoorbeeld een werkje er in. Ook de makelaar, een sierstuk op de top is een toevoeging*. Er wordt vermoed dat dit eerst een sierlijk bosje stro of riet was wat bovenop de stolp prijkte, in de vorm van een boom. Later werd dit ook uit hout gesneden en herkennen we de makelaar zoals we hem nu vaak zien. Ook siervazen en torenhoge pieken prijkten bij de voorgevel van ‘rijke stolpen’. Deuren werden in de loop der tijd al meer versierd uitgevoerd* en in de latere 19e eeuw kwamen er gietijzeren roosters in gebruik voor het versieren van de voordeur. Veelal met symbolen, zoals bijvoorbeeld een koe.

Dakspiegels
De dakspiegel is ook een kenmerk van een versiering. Dit is een uitgespaard gedeelte in een rieten dak met daarin dakpannen. Het is een karakteristiek element van de stolp, die voornamelijk voor de sier is bedoeld en veelal bij West-Friese boerderijen wordt aangetroffen. De invulling met geglazuurde dakpannen was eveneens een statussymbool. Aan een dakspiegel wordt overigens ook nog een andere functie toegekend: de toepassing van een met pannen gedekt dakdeel boven het woonhuis zou in geval van brand de mogelijkheden doen toenemen om (een deel van) de huisraad in veiligheid te brengen.

Schoorsteen
Ook de schoorsteen heeft naast zijn werkbare functie een bijbaan. Hij weerspiegelt de welstand van de eigenaar. Hoe mooier de schoorsteen, hoe groter de welvaart van de eigenaar.

Bron: De boerderijenstichting